પરંપરા તોડવી

ગુજરાતના રેશમિયા ગામના પશુપાલક સમુદાયના યુવાનો ડોક્ટર, એન્જિનિયર, કરાર પર કામ કરતા શ્રમિક અથવા જે તેમને આજીવિકા રળવામાં મદદ કરે એવું કંઈ બનવા માગે છે. તેઓ જે વ્યવસાય કરવાનું વિચારતા નથી તે છે પશુપાલન – તેમના સમુદાય સાથે સંકળાયેલ એક પરંપરાગત વ્યવસાય અને એક એવો વ્યવસાય જે અનેક વિકાસશીલ અર્થતંત્રોમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપે છે.

પશુપાલક સમુદાયોની આજીવિકાના સાધનોમાં પરિવર્તન લાવવાની યોજનાના ભાગ રૂપે મેં અને મારી ટીમે સપ્ટેમ્બર 2019 માં ચોટીલા તાલુકાના રેશમિયા ગામની મુલાકાત લીધી હતી. થોરિયાળી ગામથી રેશમિયા જતી વખતે અમે 27 વર્ષના એક યુવાન સાથે પશુપાલન વિશેના તેના વિચારો સમજવા માટે વાત કરી. તેમણે ગર્વથી જવાબ આપ્યો, “અરે હુકુમ , મૈં તો ટ્રક ડ્રાઈવર કા કામ કરકે ખુશ હું. મૈં તો અહમદાબાદ મેં રહતા હું. કુછ દિનોં કે લિએ ઘર આયા હું ” (હું ટ્રક ડ્રાઈવર તરીકે કામ કરીને ખુશ છું. હું અમદાવાદમાં રહું છું અને થોડા દિવસો માટે મારે ગામ આવ્યો છું.)

ગામની બહાર નીકળતી વખતે જ્યાં બીજા કોઈ ગામલોકો આસપાસ નહોતા ત્યાં તેમણે ઉમેર્યું, “સાહેબ, માલધારી કા કામ કરકે ગાંવ મેં ઉતની ઈઝ્ઝત નહીં જીતની ટ્રક ડ્રાઈવર હો કર મિલતી હૈ.” (પશુપાલનનું પરંપરાગત કામ કરવાને બદલે તમે ટ્રક ડ્રાઈવર હો તો ગામમાં તમને વધુ માન મળે છે.)

અહીંનો સમુદાય મુખ્યત્વે બકરાં અને ગાય ઉછેરે છે. જોકે, બકરીના દૂધ અને તેમાંથી બનતા મૂલ્યવર્ધિત ઉત્પાદનોની કોઈ અલગ બજાર ઓળખનો અભાવ, ગ્રાહકોમાં ઓછી ઉત્પાદન જાગૃતિ અને પશુપાલકોને લક્ષ્યમાં રાખીને વ્યાખ્યાયિત નીતિઓ ન હોવાને કારણે તેમની બજારની પહોંચ મર્યાદિત રહે છે. આનાથી કિંમતો અંગેની માહિતી બાબતે અસમપ્રમાણતા પણ વધે છે. ખાનગી ખેલાડીઓ તેમના ઉત્પાદનો – બકરીના દૂધનો પાવડર, ચીઝ, સાબુ વગેરે ઘણા ઊંચા ભાવે વેચે છે. બીજી બાજુ, પશુપાલકો તેમની બકરીના દૂધને ગાયના દૂધમાં ભેળવીને આ ઔષધીય રીતે ફાયદાકારક વસ્તુને સસ્તા ભાવે વેચે છે.

રેશમિયા ગામ પહોંચ્યા ત્યારે અમે એક અંગ્રેજી માધ્યમની શાળામાં ભણતા લગભગ 11 વર્ષના એક બાળકને મળ્યા. અમે તેને પૂછ્યું, “તું મોટો થઈને શું બનવા માગે છે?”

આ સમુદાયના બીજા યુવાનોની જેમ જ તેણે જવાબ આપ્યો, “હું ડૉક્ટર બનીશ જેથી મારે મારા પિતાની જેમ પશુઓને લઈને સવારથી સાંજ સુધી એક શહેરથી બીજે શહેર ભટકવું ન પડે.”

મોનાલિસા કશ્યપ એક્સેસ લાઇવલીહૂડ્સ ગ્રુપમાં પ્રોજેક્ટ મેનેજર તરીકે કામ કરે છે.

ટ્રાન્સલેશન ટૂલનો ઉપયોગ કરીને અંગ્રેજીમાંથી અનુવાદિત કરવામાં આવેલ આ લેખની સમીક્ષા અને તેનું સંપાદન મૈત્રેયી યાજ્ઞિક/આકાશ પરમાર દ્વારા કરવામાં આવેલ છે.

—

વધુ જાણો: સ્થળાંતરિતોની જરૂરિયાતોને પૂરી કરવા માટે તેમના જીવનને સમજવું શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે તે વિશે વાંચો.

વધુ કરો: લેખકના કામ વિશે વધુ જાણવા અને અને તેમના કામને તમારું સમર્થન આપવા monalisa.kashyap@alcindia.org પર તેમનો સંપર્ક સાધો.